OKULLAR NORMALE DÖNERKEN “Çık Dışarı Oynayalım”

 

Bundan yaklaşık on yıl önce Milli Eğitim Bakanlığı’nın çık dışarı oynayalım adlı bir projesi vardı. Amaç ilköğretim öğrencilerine fiziksel aktivite yapma imkânı sağlayarak oyunlar tasarlamak ve oyun alanları kurarak toplumda aktif yaşam kültürünü yaygınlaştırmaktı. Projeyi ilk okuduğumda ilkokullu yıllarımda Türkçe ders kitabında bir okuma metni üzerindeki görselde dışarıda ders yapan öğrenciler aklıma geldi. Hep düşünürüm öğrenme alanı her taraf ise neden dört duvar bir kara tahta. Bu durumu eleştiri konusu edinirken camdan okumayı eğitimde fırsat eşitliğidir diyen sloganlarla karşılaşır olduk.

Sınıf dışı ortamı eğitimde öğrenme alanı olarak kullanmak hayal olmaya başladı. Eğitimde kalite örneklerine bakıldığında bilgi beceri odaklı başarılı örneklerin bu minvalde çok olduğu görülecektir.  Teknoloji destekli öğrenmenin yalnızca bilme ile doğrudan ilintili olduğu, beceri kısmının ihmal edildiği herkesin malumu. Özellikle pandemi sürecinde camdan öğrenmeyi savunanlara duyurulur. Derdimiz de normalleştiğimiz şu günlerde hem yaşanılanların muhasebesini yapmak hem de savunu ustalarına sebebi hatırlatmak.

Eğitim, hâkim grubun inanç sistemi yani ideolojisi doğrultusunda biçimlenir. Eğitilmiş insan, hâkim ideoloji ile uyumlu insandır. Böylesi bir uyum egemenlerin isteğidir. Okulun devletin olması veya egemenin isteğine göre biçimlenmesi bilimsel faaliyetin de sahiplenilmesine neden oluyor.

 Ortaokullu yıllarımızda ders kitaplarında Ortaçağ’da egemenlik tanrısal kaynağa dayandırılırdı. Karanlık bir devir olarak nitelendirilirdi. 20. Yüzyılda “bilimsel bilgi” dininkine benzer bir otoriteye büründü. Bilimsel bilgi laik kesimin en çok savunu alanı iken pandemide herkes oradaydı.

 Bilim-ideoloji ilişkisine bakıldığında bugünün okulu egemenin tarif ettiği istikamette bilgi üreterek devlete/egemene hizmet yolunda. Bilimsel araştırma kitaplarında tarafsızlık, eleştiriye açık olma ve kuşkuculuk bilim insanı adaylarına okutulan temel ilkelerdir. Çağımızda bilim yapanların en çok dikkat çeken yönü ise eleştirilere kapalı olmalarıdır. Otoritenin en büyük iletişim kanalı ise tek taraflı bilgisayar çizgilerdir. Pandemi sürecinde egemen sınıfların söylemine uygun bilim üretilmesi ve çizgisel olarak yayılması gözden kaçmadı.

Mevcut paradigma her şeyin nicel verilerle sunulduğu pozitif bilim anlayışıdır. Teolojiye ve metafiziğe sırtını çeviren pozitivizmin bilim anlayışı yeni dünyanın inanç sistemi oldu. Küresel sermaye kuruluşları ve yöneticiler söylediklerine/yaptıklarına meşruiyet kazandırmak için temel başvuru kaynakları yalnızca görüneni ve sayıyı önemseyen pozitivist bilim verileridir. Bilim yolu ile hayatımız standartlaştırıldı, davranışlarımız kontrol edilmeye ve takip edilmeye başlandı. Her şeyin laboratuvardaki verilere göre ölçüldüğü “bilimsel ortamda” inanç, değer ve duygularımız unutuldu.

 Özellikle üniversiteler devlet ideolojisinin/egemenin sadık propagandistleri ve kurulu düzenin destekçileri olmak bakımından bir hayli iş çıkarıyorlar.

 Derslerimde Althusser’den bir giriş ve alıntı ile en büyük ideolojik aygıtın okul olduğunu belirtir, malzeme bolluğundan da konunun anlaşılması kolaylaşır. Yani eğitimin siyasal işlevi her zaman kantarın ağır tarafı.

 Okulda aktarılan ideolojiyi yalnızca ulus devletlerin vatandaşını etkileme çabası olarak görmek, artık yetersiz kalıyor. Özellikle küreselleşmenin yoğun baskısını hissettiğimiz son yıllarda okullar küresel egemenlerin ideolojilerini aktarmak işlevini görüyorlar. OECD, IMF, Dünya Bankası, Avrupa Birliği gibi ulus ötesi kuruluşlar okullara küresel ideolojileri dayatmak üzere baskıcı davranıyorlar. Yirmi birinci yüzyıl becerileri, küreselleşme, çok dillilik, hayat boyu eğitim, özelleşme, yerelleşme vb. gibi kavramlar sayılan kuruluşların argümanları, eğitim programlarının da vizyonu, misyonu oldu. Bu durum okullarda siyasal kimlik doğrultusunda yapılan eğitimin zayıflaması sorusunu akla getirdiği gibi küresel hegemonyanın daha da güçlenmesine neden oluyor. Sayılan ulus ötesi kuruluşların pandemide “eğitimde fırsat eşitliği” çabaları bir hayli dikkat çekiciydi.

  Ulusal devlet ve onun bileşenleri eğitim politikalarını belirlemedeki egemenliklerini kaybederken diğerleri kazanmaya devam edecekler gibi görünüyor. En büyük başarıları ise pandemide davranışlarımızı değiştirme çabalarıydı.

Pandemide ekrandaki düz çizgilere hapsolduğumuz günlerin acısına inat, hazır ağzımız da açılmışken tabana kuvvet zamanıydı. Ekrana bakın ve tüketin diyenlere inat çık dışarı gezelim vakti. Doğduğum mekânlarda özgürlüğün sağlık olduğunu anladım. Kaş ve karşı yaka Meiz barışın en insani duygu olduğunu, insani olmanın kinleşmeyi bertaraf ettiğini, Didim’de cesaretin sınırsız gücünü ve dıştan değil içsel olduğunu, Van Kalesi’nde engin maviliğin sınırsız arzular uyandırarak dayatılan standartları unutturduğunu yaşadım. Su, toprak ve gökyüzünün iç içe olduğu Stockholm’u, küçük güzeldire en iyi örnek Rezekne’yi, Arnavut kaldırımlı sokaklarında yürürken dayatılan hız dünyasında huzuru ve sükûneti soluduğum Riga’yı unutmayacağım. Bir de ayağımın tozuyla bolluk ve bereketin diyarı Trakya şehirlerini.

Düz çizgilere göre konuşanlara, başkasının ağzıyla laf edenlere, pozitivizmi inanç demeti haline getirenlere çıkın dışarı oynayın, gezin derim. Unutmamak lazım hayat her daim pencerenin dışında. Tabii ki şiir tadında olunca;  

Memleket isterim,

Gök mavi, dal yeşil, tarla sarı olsun;

Kuşların çiçeklerin diyarı olsun.

  Bilgisayarda düz çizgilerdeki sonucu genele yaymaya çalışanlara, bilimsel konuştuğunu ve olgulara dayalı fikir beyan ettiğini söyleyenlere tavsiyem insanların arzu, umut, utanç, zaaf, direnç, cesaret ve biricikliğini bir kenara bırakmamalarıdır.

 

Prof. Dr. Sadık Kartal

Burdur Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi

E- posta; skartal@mehmetakif.edu.tr- iznik.1966@gmail.com

Blog; http://sadikartal.blogspot.com/

Web; https://abs.mehmetakif.edu.tr/skartal/